sirk hörgüç kaya moren sander nerede olur

sirk hörgüç kaya moren sander nerede olur bilgi90'dan bulabilirsiniz

Buzulların Oluşturduğu Yer Şekilleri

Kutup bölgelerinde ve yüksek dağlar üzerinde, başlıca şekillendirici dış kuvvet buzullardır.

Bu alanlarda yağışlar genellikle kar şeklinde olur. Sıcaklık ortalaması 0°C altında olduğundan yağan karlar tamamıyla eriyemez, arta kalanlar üst üste yığılır. Yıl boyunca ortadan kalkmayan karlara kalıcı kar adı verilir. Kalıcı kar alt sınırı enlem-sıcaklık ilişkisine bağlı olarak değişir. Ekvatoral bölgede 5000-6000 metreden geçen kalıcı kar sınırı Türkiye’de dağlar üzerinde2500-3000 metrede erişilir. Kutuplarda kalıcı kar alt sınırı deniz seviyesine kadar iner.

Dağların yüksek kesimlerinde meydana gelen buzulların birçok çeşidi vardır. Buzullar bulundukları yere göre isimlendirilirler. Dağların doruklarında ve yamaçlarında bulunan çukurlukları kaplayan buzullara sirk buzulu, dağların zirvelerini kaplayan buzullara takke buzulu, vadilerde oluşanlara vadi buzulu, çok geniş alanların yüzeylerini örten buzullara da örtü buzulu (bankiz) denir. Deniz içerisinde yüzen buzul parçalarına Buz dağı (aysberg) adı verilir.

A. Buzul Aşındırma Şekilleri:

Dağların doruklarına yakın yerlerdeki yamaçlardaki küçük çukurlar içine yerleşmiş olan buzulların, ağırlıkları ile bu çukurları aşındırarak ve genişleterek yapmış oldukları çanak şeklindeki yeryüzü şekilleridir. Boyutları genellikle 50 metre olduğu gibi bazıları birkaç km’yi bulabilmektedir.

2. Buzul Vadisi

Dağların yamaçlarından hareket eden buzulun tabanını aşındırması sonucu oluşan “U” biçimindeki oluklardır. Bunlara tekne vadi de denmektedir.

3. Hörgüç Kaya

Kayaların yumuşak kısımlarının buzullar tarafından aşındırılıp sert kısımlarının tümsekler şeklinde kalması sonucu oluşan yeryüzü şekilleridir. Oluşumlarında farklı dirençteki kayaların etkisi vardır.

B. Buzul Birikim Şekilleri:

Buzulların taşıdıkları malzemeleri eridikleri yerlerde üst üste biriktirmesi sonucu oluşan ve buzul taşlardan oluşan setlerdir. Bu setlerin içinde eriyen buzulların sularının birikmesiyle moren set gölleri oluşur.

2. Sander Düzlükleri

Buzulların biriktirdiği malzemelerin buzuldan beslenen akarsular tarafından taşınarak eğimin azaldığı yerde biriktirmesi sonucu oluşan düzlüklerdir. Sandur ovası olarak da bilinir.

3. Drumlin

Buzulların erime bölgesine yakın yerlerde iklim ve beslenme şartlarına bağlı olarak sarkan sonra tekrar geri çekildiği yerlerde birikerek oluşan balina sırtına benzer yassı tepeciklere denir.

4.Buzul Örtüsü

Kutuplara yakın sahalarda oluşan ve binlerce km alan kaplayan kalın buzul örtüleri vardır. Antarktika ve Grönland örtü buzullarının dünyada görüldüğü yerlerdir. Kutup bölgelerindeki buzullar, buzul dağları oluşturacak kadar büyüktür. Kutup çevresindeki denizlerde, suyun donması ile oluşan buz kütlelerine ise bankiz denir.

Türkiye’de Buzullar

Türkiye’de, buzullar, yer şekillerinin oluşumunda en az etkili dış kuvvet olmuştur. Bu durumun en önemli nedeni, ülkemizin mutlak konum ve enlem olarak Orta (ılıman) iklim kuşağında bulunmasıdır.

Hiç bir jeolojik zamanda ülkemizde kıyı buzulları oluşmamıştır. Bu yüzden de, ülkemizde fiyord ve skyer kıyı tipi görülmez. Ancak yüksek dağlık alanlarda, zirvelere yakın kesimlerde kalıcı kar, takke buzulu, morenler, hörgüç kayalar, sirk çanağı, sirk gölü, buzul vadisi vb buzul şekillerine rastlanabilir.

Aşağıdaki haritada Türkiye’de buzul izlerine rastlanabilen bazı alanlar gösterilmiştir:

Haritada görüldüğü gibi, yükseltiye bağlı olarak dağların 2200 metreden yüksek kesimlerinde buzul ve kalıcı karlar bulunur. Ancak ülkemizde Ege ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde buzul veya kalıcı karlara rastlanmamaktadır.

İzbırak Buzulu

Uludoruk (İzbırak, Gelyasin) Buzulu, Hakkâri ili sınırlarında Buzul Dağı’nda Reşko Tepesi (4168 m) üzerindedir. Alanı 8 km², uzunluğu 4 km olan buzul, Türkiye’nin en büyük vadi buzuludur.

Hans Bobek’in 1937 yılında yaptığı araştırmada buzulun 2600 metreye kadar indiğini tespit etmiştir.

Yazı kaynağı : erhananadol.com

Buzullar

Buzullar

BUZUL AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ

Buzullar

Yazı kaynağı : www.cografya.gen.tr

Buzulların Oluşturduğu Şekiller

Buzulların Oluşturduğu Şekiller

Kutuplara yakın yerlerde ve dağların yüksek kesimlerinde hava sıcaklığı düşük olduğu için, yıl içerisinde yağan kar erimeyerek birikir.

Yıl boyu düşük sıcaklıktan dolayı erimeden geriye kalan karlara kalıcı kar ya da toktağan kar denir. Kalıcı karların başladığı yükseklik kalıcı kar sınırı olarak adlandırılır. Kutuplar tamamen buzullarla kaplıdır.

NOT: Kalıcı kar sınırı, enleme, yükseklik ve bakı durumuna göre değişmektedir. 

Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe kalıcı karların yükselti sınırı alçalır. Ekvator çevresinde kalıcı kar sınırı 5000-6000 metre iken, örneğin Orta Kuşak’ta bulunan Türkiye’de ortalama 3500-4000 metredir, kutup dairelerinden sonra ise deniz seviyesine kadar iner.

Günümüzde buzulların kapladığı alan 15 milyon km2 kadardır. Yani yeryüzünün % 10’u buzullarla kaplıdır. Buzulların yeryüzündeki dağılışı şöyledir:

Buzulların Görüldüğü Yerler :  Antarktika, Grönland, Dağların yüksek kesimleri (sıcaklık düştüğü için)

1. BUZUL ÇEŞİTLERİ

Oluşum yerlerine göre altı buzul türü vardır.

A. Sirk Buzulu

Dağların yüksek kesimlerinde sirk adı verilen küçük çanaklarda oluşan buzul türüdür. Ülkemizdeki buzulların çoğu bu şekildedir.

B. Vadi Buzulu

Yüksek dağlık alanlarda sirklerden taşarak, bir vadi boyunca aşağı hareket eden buzul çeşididir. Alp Dağları’nda ve Türkiye’de Cilo ve Sat dağlarında bu tip buzullar görülür.

C. Takke Buzulu

Yüksek dağların zirvesinde bunan buzul türüdür. Fuji (Japonya) ve Ağrı dağlarında örnekleri görülür.

D. Örtü Buzulu

Kutuplara yakın sahalarda deniz seviyesine kadar inerek oluşan ve çok geniş alanlara yayılan buzul türüdür. Grönland ve Antarktika’da yaygın olarak görülür.

E. Bankiz

Deniz suyunun donmasıyla denizler üzerinde oluşan buzullara bankiz denir.

F. Buzdağı (Aysberg)

Kutuplardaki buzullardan koparak deniz içerisinde yüzen serbest buzul parçalarına buzdağı denir. Aysberglere kutuplara yakın soğuk denizlerde sıklıkla rastlanır.

2. BUZULLARIN AŞINIM ŞEKİLLERİ

Buzullar eğim ve yerçekimine bağlı olarak, yamaç boyunca bir hamur gibi hareket eder. Örtü buzulları yılda 6 - 9 m hızla hareket ederken, vadi buzullarında bu hız daha fazladır. Buzullar böylece üzerinde hareket ettikleri yüzeyi aşındırırlar. Törpüleme ve oyma şeklinde gerçekleşen bu harekete buzul aşındırması denir.

a. Buzul Vadisi

Buzullar, içine yerleşip hareket ettikleri yatakları zamanla oyarak aşındırır. Enine kesiti U şeklinde olan bu vadilere buzul vadisi denir. İnişli çıkışlı profilleri ile akarsu vadilerinden ayrılırlar.

b. Sirk (Buz Yalağı)

Dağların yüksek kesimlerinde, buzulun ilk oluşmaya başladığı yerde oluşan küçük aşınım çukurluğuna sirk denir.

c. Hörgüç Kaya

Buzulların aşındırması sonucunda dirençli kayaların farklı aşınmasıyla oluşan kayalara hörgüç kaya denir.

3. BUZULLARIN BİRİKİM ŞEKİLLERİ

Buzullar hareket ederken, kopardıkları taş ve toprakları beraberinde sürüklerler. Bir buzul, eriyerek küçülmeye başladığı sırada taşıdığı maddeleri çeşitli yerlerde biriktirir.

a. Moren (Buzultaş)

Buzullar yamaç boyunca hareket ederken koparmış oldukları parçaları eriyinceye kadar taşır ve eridiği yerde biriktirir. Biriktirilen bu malzemeye moren denir.

b. Sandur Ovası

Buzullardan çıkan akarsular, buzulların önünde ova biçiminde geniş düzlükler oluşturur. Buzul - akarsu biriktirmesi sonucunda oluşan bu düzlüklere sandur ovası denir.

c. Drumlin

Buzul hareketi sonucu oluşan uzun ve balina şeklinde bir tepeciktir.

Bunu Paylaşabilirsiniz.

Yazı kaynağı : www.cografyatr.com

Dış Kuvvetler- Buzul Aşınım ve Birikim Şekilleri

Buzul Aşınım ve Birikim Şekilleri

Kutuplarda ve yüksek dağlar üzerinde yağışlar genellikle kar halinde olur. Sıcaklık çok düşük olduğu için yağan karlar erimeden üst üste birikir. Biriken bu karlara toktağan (kalıcı) kar denir. Yaz ve kış karla örtülü olan böyle yerlerin alt kısımlarına ise, toktağan (kalıcı) kar sınırı adı verilir. Enlemin etkisiyle toktağan kar sınırı Ekvatordan Kutuplara doğru azalır. Buzulların etki alanı daha çok kutuplara yakın yerlerdir. Türkiye’nin bugünkü yer şekillerinin oluşmasında en az etkili olan dış kuvvet buzullardır.

Kar örtüsü başlangıçta yumuşak ve gevşektir. Ancak, daha sonra soğuğun etkisi ve yağan karların sıkıştırması ile sertleşir. Buna buzkar denir. Buzkarlar, daha sonra üst üste yağan karların basıncı ile iyice katılaşır ve buzul (Glasiye Buzulu) haline gelir.

Binlerce km2 lik sahaları geniş ve kalın bir örtü gibi kaplayan buzullara örtü buzulu, dağların zirvelerinde oluşan buzullara da takke buzulu denilmektedir. Ülkemizdeki buzullar takke buzulu şeklinde görülmektedir.

Türkiye’deki buzul dönemi, dördüncü jeolojik zamanda, Dünya’daki iklim değişmelerine bağlı olarak başlamıştır. Bu devirde özellikle ülkemizin yüksek yerleri buzullaşma olaylarına sahne olmuştur. Bundan dolayı, 2200 m. den daha yüksek olan dağlarımızda buzulların oluşturduğu şekillendirmelere rastlanır.

Buzul Çeşitleri

Yüksek dağlık alanlardaki küçük çukurlukları dolduran buzullardır. Yurdumuzda bazı yüksek dağlık bölgelerde vardır. Ör: Cilo (Buzul Dağı) Sat, Ağrı, Tendürek, Süphan , Kaçkar, Erciyes, Uludağ, Beydağları, Geyik Dağları, Bolkar , Binboğa dağları gibi.

Bir yamaç içine birikmiş ve zamanla bu vadiyi genişletmiş buzullara denir.

Vadi Buzuluna Dünya’dan Örnekler:
Fransa’daki Mer de Glace (Buz denizi),
İsviçre’deki Aletsch Buzulu,
Alaska’daki Bering Buzulu.

Yüksek dağların üst kısmında oluşan buzullardır. Ör: Ağrı dağında olduğu gibi

Kutup bölgelerinde görülür. Antarktika ve Grönland’da olduğu gibi. Örtü buzulu denize doğru ilerleyerek kırılabilir. Bu şekilde deniz içerisinde yüzen büyük buz kütlelerine Aysberg (Buz Dağı) denir.

Kutuplara yakın bölgelerdeki deniz yüzeyinin buz tutmasıyla oluşan kalın buz tabakasına (1 – 2 metre civarında kalınlığa sahiptir.)

Buzulların Aşındırma Şekilleri

Buz örtüleri altında kalmış olan bölgelerde, buzun yatağını aşındırıp derinleştirmesi sonucunda oluşan “U” şeklindeki vadilerdir.

Ana kayanın buzullar tarafından işlenmesi sonucunda oluşan kaya tepeleridir.

—

Dağ yamaçlarındaki bazı buzulların, bulundukları alanı aşındırmasıyla oluşan çanaklardır. Buzullar bazen eriyince bu çanaklar sularla dolarak sirk göllerini meydana getirirler.

Buzulların Biriktirme Şekilleri

Buzulların aşındırdıkları malzemeleri biriktirmesiyle oluşurlar. Ortalama kalınlıkları 50 – 60 m kadardır.

Eriyerek çekilen buzul sularının oluşturduğu düzlüklerdir.

Türkiye’de, buzulların aşındırma şekilleri, en çok aşağıdaki dağlarımızda görülür:
1.Toroslar’da, Bey Dağları, Sultan Dağları, Bolkar Dağları ve Aladağlar
2.Göller Yöresi’nde, Davras ve Dedegöl Dağları
3.Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Mescit, Yalnızçam, Bingöl, Buzul, Süphan, Sat ve Ağrı Dağları
4.İç Anadolu Bölgesi’nde, Erciyes Dağı
5.Marmara Bölgesi’nde, Uludağ
6.Karadeniz Bölgesi’nde, Kaçkar ve Giresun Dağları

Yazı kaynağı : kadirhoca.com

Yorumların yanıtı sitenin aşağı kısmında

Ali : bilmiyorum, keşke arkadaşlar yorumlarda yanıt versinler.