işık kirliliğini önlemek için neler yapılabilir

işık kirliliğini önlemek için neler yapılabilir bilgi90'dan bulabilirsiniz

4. Sınıf Fen Bilimleri Işık Kirliliği Konu Anlatımı - Işık Kirliliğini Önlemek İçin Neler Yapılabilir? - Son Dakika Eğitim Haberleri

Gün içerisinde hayatımızı devam ettirmek için ışığa ihtiyacımız vardır. Güneş ışığı her ne kadar geniş bir alanda kullanılsa da günün her anında etkili olan bir kullanım imkanı yoktur. Bu da kişileri yapay ışık kullanımına itmektedir. İstediğimiz süre boyunca kullanabileceğimiz yapay ışıklar belirli ihtiyaçları karşılarken aynı zamanda ışık kirliliğine de sebebiyet verebilir. İşte ışık kirliliğinin nedenleri ve önlemek için yapılması gerekenler.

IŞIK KİRLİLİĞİ NEDİR?

Işık kirliliği kavramının ortaya çıkışı, güneş ışığına ek olarak kullanılan yapay ışıklardan dolayı ortaya çıkmıştır. Fazlaca kullanılan bu yapay ışıklar görüşümüzün olumsuz etkilenmesine yol açarak göz sağlığımıza da zarar verir. Çevre kirliliğinin arasında yer alan ışık kirliliği hava ve su kirliliği kadar olmada da zarar verici etkenlere sahiptir. Yapay ışıkların fazla kullanımı üretiminde fazlalaşmasına ve gereksiz enerji kullanımına yol açar. Fazla enerji kullanımı ise ekonomik zararlara neden olur. Işık kirliliğinde bilinen en büyük problem ise bu ışık kirliliğinin idrak edilmemesidir.

IŞIK KİRLİLİĞİ ÇEŞİTLERİ

Işık kirliliğinin farklı çeşitleri bulunmaktadır. Bunlar şu şekildedir:

Işık taşması: Işık taşması ışık kaynağının yanlış yerde, verimsiz bir şekilde kullanılmasıdır. Işık taşması ile istenilen yer yeterli bir şekilde aydınlatılmaz. Bunun nedeni ışığın yanlış konumlandırılması ya da ihtiyaç olmayan bir alanda kullanılmasıdır.

Göz kamaşması: Göz güneş ışığına dahi hassasiyet gösterir. Eğer göz alışık olduğu seviyenin üstünde bir ışığa maruz kalırsa göz sağlığı zarar görür. Görme kalitenizi düşüren ve günlük hayatınızı da olumsuz olarak etkileyen bu ışık kirliliğine göz kamaşması adı verilir. Göz kamaşması zamanla ciddi göz sorunlarına da yol açabilir. Bu yüzden göz kamaşması olduğu takdirde önlemler alınmalıdır.

Dikine ışık: Dikine ışık gökyüzüne bakar. Işık aydınlatma özelliğini kullanamaz ve boşa çalıştırılmış olur. Bu da enerji zararına yol açar. Dikine ışık kirliliği insan sağlığına herhangi bir zarar vermez. Ancak ışık boşuna kullanıldığı için ekonomik zararı vardır.

Aşırı miktarda ışık: Aşırı miktarda ışık adından da anlaşılacağı gibi ihtiyaç fazlası kullanımdan meydana gelir. Aşırı miktarda ışık kullanımı ile göz sağlığına zarar gelirken enerji kaybı da yaşanır.

Işık kirliliğine neden olan kaynaklar ise şu şekildedir:

Yukarıda yer alan ve ışık kirliliğine yol açan bu kaynaklar kontrol edilebilir ve denetlenebilir kaynaklardır.

IŞIK KİRLİLİĞİNİ ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR?

Yapay ışık kullanımından kaynaklanan ışık kirliliği hem bireysel hem de yönetimsel önlemler ile azaltılabilir. Bireyler evlerindeki gereksiz yanan ışıkları söndürebilir. Ampul kullanımında tasarruflu ışıkları kullanabilir. Bunun yanı sıra yollarda, park, bahçe, alışveriş merkezi, iş hanları, reklam panoları gibi yerlerdeki ışıklar geceleri kapatılabilir. Sadece yol kenarlarında ihtiyaç kadarı ışıklar kullanılabilir. Işık kullanımındaki bu dikkat ve özen ışık kirliliğine büyük ölçüde katkı sağlayacaktır.

Yazı kaynağı : www.sabah.com.tr

I�IK K�RL�L���

I��k kirlili�ine kar�� g�kbilimciler aras�nda duyarl�l�k �zellikle ABD'de 1960 larda ve 1970 lerde ba�lad�. Ancak 1988 y�l�na kadar, birka� g�zlemevi �evresi d���nda, d�� ayd�nlatmay� denetleyen hi� bir yasa ya da y�netmelik yoktu. Bug�n bir �ok �lkede 100 den fazla yerel y�netim �zel yasa ��karm��t�r; onlarcas� haz�rl�k i�indedir. Bir�ok �lkede ���k kirlili�ine kar�� dernekler, birlikler kurulmu�, ulusal komiteler olu�turulmu�tur. Bu kurulu�lar�n �yeleri aras�nda, profesyonel ve amat�r g�kbilimciler d���nda, ayd�nlatma m�hendisleri, mimarlar, armat�r �reticileri ve di�er �evreciler vard�r. Hepsinin amac� uyarmak, bilgilendirmek, e�itmek ve uygulatmakt�r. Hepsinin gerek�esi ayn�d�r: ����� nerede laz�msa orada kullan, gece g�venli�in arts�n, g�r�� iyi olsun, g�ky�z� karanl�k kals�n ve b�ylece enerji de tasarruf edilsin.

�lkeler, ba�ar� sa�lamak i�in ilgili resmi ve �zel kurulu�larla i�birli�i yap�yorlar. D�� ayd�nlatma i�in ve ayd�nlatmada kullan�lacak armat�rler i�in yeni tan�mlar, kriterler geli�tiriliyor ve ��kar�lan yasa veya y�netmeliklerle en k�sa zamanda uygulamaya koymaya �al���yorlar. Hepsinin �nternet ileti�im sayfalar� var; bunlarla toplumun her kesimine ula�may� ama�l�yorlar. I��k kirli�i hakk�nda bilgi veren, ��z�mler �neren, bilgi yayan bu sayfalar�n say�s� g�n ge�tik�e art�yor. Birka� �lke karartma uygulayarak, hem bilin�lenmeye katk�da bulunmay� hem de gece g�ky�z�n�n g�zelli�ini �ehir sakinlerine g�stermeyi ama�l�yor.

G�kbilimcilerin de herkes ile ayn� ayd�nlatmaya gereksinmeleri vard�r. Sokak lambalar�n�n s�nd�r�lmesini hi�biri talep etmiyor; yaln�z modern, iyi tasar�mlanm��, nitelikli, nerede gerekiyorsa orada ayd�nlatma istiyorlar. Bu ama�la Uluslararas� Astronomi Birli�i( IAU) Y�netim Kurulu, 4 Temmuz 1998 de bir bildiri ile Birle�mi� Milletler'i uyarm��, ���k kirlili�ini �nleyici her t�rl� �al��may� destekledi�ini duyurmu�tur.

I��k kirlili�ine kar�� kampanya a�an ki�i ve kurulu�lar�n amac�:

ABD

1988 de, kar g�tmeyen, vergiden muaf Uluslararas� Karanl�k G�ky�z� Birli�i (IDA) kuruldu; 1998 sonu itibariyle 68 �lkeden 2917 �yesi vard�r. Birlik; sorunlar� a��klayan ve ��z�m �neren bro��rler yay�nl�yor, bunlar� hem �yelerine g�nderiyor hem de internet sayfalar�na koyuyor. Enerji tasarrufu ve �evre i�in US Environmental Agency ile birlikte �al���yor. �ngiltere, Kanada, Japonya gibi �lkelerin ilgili kurulu�lar� ile i�birli�i yap�yor. IDA'n�n bask�lar� sonucu, istenen �zellikte armat�r �reten firmalar�n say�s� art�yor, bunlar internet sayfalar�nda duyuruluyor. Firmalar, ticari ama�la da olsa, IDA ile i�birli�i yap�yor.

�evresinde b�y�k g�zlemevleri olan Tuscon �ehri ald��� �nlemlerle hem ABD'de hem d�nyada �rnek olmu�tur. Tuscon yerel y�netimi,10 y�l �nce ��yle bir deneme yapt�:

Birka� cadde ve soka�a y�ksek bas�n�l� sodyum (YBS), D���k bas�n�l� sodyum (DBS) ve c�va buhar� lambalar� yerle�tirildi. Belli bir zaman sonra ilgili cadde ya da sokak �zerinde oturanlara tepkileri soruldu. DBS lambal� caddede oturanlar en memnun olanlard�. �imdi Tuscon ana caddelerinde YBS, tali cadde ve sokaklarda DBS lambalar� kullan�l�yor. Tuscon'da bir g�revli �ikayetleri topluyor, yasay� �i�neyenleri izliyor. �ikayet konusu lamba yasadan �nce konmu�sa i�lem yapm�yor, sonra konmu�sa d�zeltilinceye kadar izliyor. Uygulamada, insanlar�n al��kanl�klar�n� de�i�tirmenin zor oldu�u ger�e�i ile kar�� kar��ya kal�nmaktad�r. Astronomi ve ayd�nlatma sanayii d���nda kalan insanlar�n hala bu konularda bilgisiz oldu�u belirtilmektedir. B�t�n bunlara kar��n, Tuscon �ehrinin n�fusu artt��� halde iyi titiz uygulamalarla kirlilik s�n�rland�r�ld�. Bug�n uygulanan yasa 1994 de kabul edildi (Terc�mesi i�in bkz Ek-1) Gece �ehir ayd�nlat�ld��� halde Samanyolu g�r�lebilmektedir deniyor.

ABD'de 16 eyalette 74 yerel y�netim (belediyeler ya da eyalet) d�� ayd�nlatma y�netmeli�i ��kard�. 11 eyalette 19 yerel y�netim ise y�netmelik haz�rlamaktad�rlar. Bu y�netmelikler �er�evesinde �ehir ve kasabalarda eski lambalar de�i�tiriliyor, ilk uygulamalarda ise yeni lambalar kullan�l�yor. �rne�in Los Angeles de 240.000 lamban�n 1/3'� yeni kavram lambalarla de�i�tirildi. Sonu� daha iyi ayd�nlatma, daha az enerji t�ketimi.

�spanya

Kanarya adalar�ndan Tenerife ve La Palma �zel yasa ile �ok s�k� koruma alt�na al�nm��t�r. Eski lambalar de�i�tirilmi�tir. Bu de�i�ikli�in masraf�n�n 3-5 y�lda enerji tasarrufu ile kar��lanaca�� hesaplanm��t�r.Yasay� uygulayan, g�k y�z� parlakl���n� s�rekli �l�en ve g�zetim alt�nda tutan Kanarya Adalar� Astrofizik Enstit�s� (AIC) 'n�n �� ki�ilik bir ekibi vard�r. �spanya'n�n Catalonya b�lgesinde yerel y�netim benzer �nlemler i�in harekete ge�ti.

�ngiltere

�ngiltere Avrupa'n�n en kirli �lkelerinden. 1990 y�l�nda �ngiliz Astronomi Birli�i (BAA), IDA ile i�birli�i halinde "Karanl�k G�ky�z� ��in Kampanya (CfDS)" adl� bir �rg�t olu�turdu. Y�lda iki kez (paral�) haber b�lteni yay�nl�yor.

Kampanyan�n ba�ar�lar�:

Yazı kaynağı : tug.tubitak.gov.tr

I��k Kirlili�i

I��k Kirlili�inin �e�itleri
I��k kirlili�i her �e�it etkisiz ayd�nlatmay� kapsar. Bunlar�n ba�l�calar� �unlard�r:

- I��k tecav�z� (I��k Ta�mas�): I����n istenmeyen ya da gerekmeyen yeri ayd�nlatmas�.

- G�z kama�mas�: G�z�n al���k oldu�u ayd�nlatma d�zeyini a��p g�rme yetisinin bozulmas� ve nesnenin g�r�n�rl���n�n kaybolmas�. E�er ���k kayna��, ayd�nlatt��� nesneden daha belirgin ise ayd�nlatma k�t�d�r.

- Dikine ���k: Do�rudan g�ky�z�ne giden ���k. S�z�n tam anlam�yla bo�a giden, uzayda kaybolan ���kt�r. Astronomlar ve g�ky�z�n� seyretmek isteyen herkes i�in en k�t� ���k kirlili�i budur. I����n atmosferdeki tozlar ve molek�ller taraf�ndan sa��lmas� sonucu g���n do�al parlakl���n�n bozulmas�na, artmas�na neden olur. Kama�ma ve ���k tecav�z� yaratan armat�rler dikine ���k da g�nderirler. �ehirlerin �st�nde u�aktan g�r�len ���k denizi, �o�unlukla yukar�ya do�ru yanl�� y�nlendirilmi� ���klard�r.

- A��r� miktarda ���k: Belli bir i�in yap�lmas� i�in gereken ayd�nlatma miktar�n� a�an ���k. Fazla ���k her zaman iyi ayd�nlatma demek de�ildir.

I��k kirlili�inin kaynaklar�:
 

Kullan�lan armat�rlerin ve lambalar�n yanl�� se�imi ve yanl�� y�nlendirilmesi, bu ayd�nlatmalarda ���k tecav�z�, g�z kama�mas�, dikine ���k ve a��r� miktarda ���k olu�mas�na neden olur. Bu durum, konuya yeterince �nem verilmemesi ve bilgi eksikli�inden kaynaklanmaktad�r.

I��k kirlili�i bo�a giden para demektir:

I����n �retim maliyeti y�ksektir. Kama�ma, ���k tecav�z�, dikine ve a��r� ���k bo�a giden enerji demektir. Uluslararas� Karanl�k G�ky�z� Birli�i'nin yapt��� bir ara�t�rmaya g�re, bu �ekildeki d�� ayd�nlatmalarda �����n %30 kadar� bo�a gitmektedir. Bu yanl�� uygulamalar�n maliyetinin ABD�de y�lda 2 milyar dolar oldu�u hesaplanm��t�r. �ngiltere�de ise yanl�� ���kland�rma y�lda 53 milyon sterlin tutar�nda enerji kayb�na neden olmaktad�r. T�rkiye�de bu y�nde bir ara�t�rma yap�lmam�� olsa da 
ilk de�erlendirmeler en az %30 enerji kayb� oldu�u y�n�ndedir. I��k kirlili�ine kar�� �nlem almak yakla��k bir elektrik santral� kurmak anlam�na gelmektedir.

I��k �retilirken k�m�r, petrol ve su gibi do�al kaynaklar kullan�ld��� i�in bo�a giden ���k do�al kaynaklar� da bo�a harcamak demektir. 

Maliyeti ne olursa olsun, bo�a giden enerji �retilirken �evre kirlili�i de yarat�lmaktad�r.

I��k kirlili�i do�al hayat� da etkiler:

K�t� ayd�nlatmadan zarar g�renler yaln�z devlet b�t�esi ya da gece g�ky�z�n� izlemek isteyenler de�ildir. �rne�in g��men ku�lar i�in ���k kirlili�i yeni bir tehlikedir: Ku�lar sadece insanlar i�in de�il, d�nyadaki t�m canl� ya�am i�in �ok yararl�d�r. Her y�l milyarlarca ha�ereyi, sine�i t�ketirler, milyarlarca bitki tohumunu yayarlar. �zellikle k���k sineklerle beslenen g��men ku�lar gece seyahat ederler. Kimi t�rler milyonlarca kilometre yol kat ederler. K�smen tak�m y�ld�zlardan y�n bulurlarken g�kdelenler, deniz fenerleri gibi y�ksek yap�lardan yay�lan ���klar onlar i�in �ekici olur. Bunun sonucu, ku�lar ya yorulup d���nceye kadar ���k etraf�nda f�r d�nerler ya da do�rudan 
binaya �arparlar. Bu �ekilde bir gecede binlerce ku�un �ld��� bilinmektedir. 

Kimi deniz hayvanlar�n�n yuvalama al��kanl�klar� ���k kirlili�i ya da yapay ayd�nlatma y�z�nden tehlikededir. Deniz kaplumba�alar�n�n binlerce yumurtas�ndan ��kan yavrulardan yaln�zca 
birka�� denize ula�abilmektedir. Denize ula�mak i�in deniz ile kara aras�ndaki ayd�nl�k fark�n� kullanan kaplumba�alar yapay ���kland�rmalarla karaya y�nelince hayatlar�ndan olmaktad�rlar. Avustralya�da yap�lan bir ara�t�rmaya g�re mercanlar, �zerlerine d��en a��r� ���k y�z�nden kendilerine renklerini veren mikroskobik bitkileri reddetmekte, beyazla�makta ve strese girmektedirler!

I��k kirlili�inin k�lt�rel etkisi:

Zaman�n ba�lang�c�ndan beri, gece g�ky�z� hep ilgi �ekmi�tir. Gezginler, �airler, filozoflar, bestekarlar ve ressamlar; hepsi y�ld�zlardan ilham alm��lard�r. Gezginlere yol g�steren, Van Gogh�un Y�ld�zl� gecesini s�sleyen y�ld�zlar; Beethoven'in Ay ����� Sonat�'n�n, H�seyin Rahmi'nin Kuyruklu Y�ld�z Alt�nda �zdiva� roman�n�n da konusunu olu�turmu�tur. Eski Mezopotamya halklar�, Babilliler, Araplar g��� iyi tan�yorlard�. Bug�n kulland���m�z �o�u tak�m y�ld�zlar�n adlar�n� onlar verdiler. Tek tek parlak y�ld�zlara ad takt�lar; mitolojik �yk�ler geli�tirdiler. Her k�lt�rde oldu�u 
gibi bizim k�lt�r�m�zde de -�ark�lar�m�zda, t�rk�lerimizde, edebiyat�m�zda- y�ld�zlar�n �nemli yeri vard�r. �ehir ���klar�ndan uzakla�mayan, karanl�k g�ky�z�n�n g�zelli�ini seyredemeyen bug�n�n insan�n�n bu k�lt�re katk�da bulunmas� olanaks�zd�r. 

Yerle�im yerlerinin geli�i g�zel ayd�nlat�lmas�, hem profesyonel g�kbilimcileri hem de halk� ve g�ky�z�n� �zel ara�larla izlemeyi seven amat�r astronomlar� etkilemektedir. G�zlemevleri �ehirlerden y�zlerce kilometre uzakta olsalar bile, bu sorunla kar�� kar��yad�r. 

G�venlik ve iyi g�rme ko�ullar� a��s�ndan gece ayd�nlatmas�n�n �nemi, g�kbilimciler dahil, 
herkesin kabul etti�i bir ger�ektir. G�kbilimcilerin istedi�i, g��� ayd�nlatmadan, do�ru 
ayd�nlatma kurallar�na g�re �����n gerekti�i yerde ve miktarda kullan�lmas�d�r. G�zlemevleri 
i�in iyi olan do�ru ayd�nlatma d�� ayd�nlatmadan yararlananlar i�in de, devlet b�t�esi i�in 
de iyidir. 

Do�ru ayd�nlatma nedir?

G��� ayd�nlatamazs�n�z! O halde, ilke olarak, izlenecek en basit yol (1) �����n g��e y�nelmesini kesmek ve ayd�nlat�lacak yere y�neltmek, (2) birim enerji ba��na daha �ok ���k veren kaynaklar� kullanmak, (3) zamanlay�c�larla gereksiz ayd�nlatmalar� -�rne�in reklam ve ilan ���kland�rmalar�n�- gece yar�s�ndan sonra kapatmak olmal�d�r.
 

Di�er �lkeler neler yap�yor?

Bir�ok �lkede ���k kirlili�ine kar�� dernekler, birlikler kurulmu�, ulusal komiteler olu�turulmu�tur. 
Bu kurulu�lar�n �yeleri aras�nda, profesyonel ve amat�r g�kbilimciler d���nda, ayd�nlatma m�hendisleri, mimarlar, armat�r �reticileri ve di�er �evreciler de yer almaktad�r. Hepsinin 
amac�, �����n nerede laz�msa orada kullan�lmas� , gece g�venli�in ve iyi g�rme ko�ullar�n�n sa�lanmas�, g�ky�z�n�n karanl�k kalmas� ve b�ylece enerjinin tasarruf edilmesidir. 

Uluslararas� Astronomi Birli�i(IAU) Y�netim Kurulu, 4 Temmuz 1998 de bir bildiri ile Birle�mi� Milletler�i uyararak, ���k kirlili�ini �nleyici her t�rl� �al��may� destekledi�ini duyurmu�tur. Ba�ta 
ABD, �spanya olmak �zere bir�ok �lkede yerel y�netimlerin �o�u ���k kirlili�ine kar�� �zel 
yasalar ve y�netmelikler ��karmakta ve uygulamay� yayg�nla�t�rmaya �al��maktad�r.

Ne yapmal�y�z?

I��k kirlili�inin �nlenmesi konusunda herkese g�rev d��mektedir. Bunun i�in do�ru ayd�nlatma konusunda bilgi sahibi olunKendi uygulamalar�n�zda do�ru ayd�nlatma kurallar�na uyun.
�evrenizdeki yanl�� ve sizi rahats�z eden uygulamalar� ilgililere duyurun.

Do�ru ayd�nlatma konusunda a�a��daki Internet adresinden bilgi alabilirsiniz:

www.darksky.org

Yazı kaynağı : tug.tubitak.gov.tr

Yorumların yanıtı sitenin aşağı kısmında

Ali : bilmiyorum, keşke arkadaşlar yorumlarda yanıt versinler.